منطقه بین المللی نوآوری ایران: فرصت ها و چالش های حقوقی در مسیر توسعه دانش بنیان

بابک خونساری

16 خرداد, 1404

اهمیت و ضرورت منطقه بین المللی نوآوری ایران

در عصر حاضر، اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان موتور محرکه توسعه پایدار کشورها شناخته می‌شود و اکوسیستم نوآوری ایران نیز در این مسیر گام برمی‌دارد. در این میان، ایجاد و توسعه مناطق نوآوری، نقشی کلیدی در تجاری‌سازی ایده‌ها، جذب سرمایه گذاری خارجی، و شکوفایی استعدادها ایفا می‌کند.

“منطقه بین المللی نوآوری ایران” با هدف تبدیل شدن به قطب فناوری و نوآوری در منطقه و ارتقاء جایگاه ایران در اقتصاد جهانی شکل گرفته است. شناخت دقیق ابعاد حقوقی این منطقه، از جمله قوانین حاکم، مشوق‌ها (مانند معافیت مالیاتی پارک علم و فناوری)، حمایت‌ها و چالش های پیش‌رو، برای تمامی فعالان این عرصه، از سرمایه‌گذاران و شرکت‌های دانش‌بنیان گرفته تا حقوقدانان و سیاست‌گذاران، امری ضروری و حیاتی است. این شناخت، زمینه را برای بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌ها و مدیریت ریسک‌های احتمالی فراهم می‌آورد.

معرفی کلی منطقه بین‌المللی نوآوری ایران

منطقه بین المللی نوآوری ایران، با محوریت پارک فناوری پردیس و شعب مرتبط آن در تهران، به عنوان یک اکوسیستم جامع برای رشد و توسعه شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان طراحی شده است.

اهداف کلان این منطقه شامل ارتقاء جایگاه فناوری کشور در سطح بین المللی، افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان در تولید ناخالص داخلی، جذب و نگهداشت نخبگان و متخصصان، و تسهیل فرآیند جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در حوزه‌های فناوری پیشرفته است.

این منطقه با فراهم آوردن زیرساخت‌های فیزیکی، حمایتی و قانونی، در پی ایجاد محیطی مساعد برای نوآوری و کارآفرینی است، به ویژه برای شرکت‌هایی که به دنبال شرایط شرکت دانش بنیان ۱۴۰۳ هستند.

پاسخ به سوالات متداول در خصوص منطقه بین المللی نوآوری ایران

این مقاله درصدد است تا با نگاهی حقوقی، و با کمک یک وکیل متخصص قراردادهای فناوری، به پرسش‌های بنیادین زیر در خصوص منطقه بین المللی نوآوری ایران پاسخ دهد:

  • رژیم حقوقی حاکم بر فعالیت های اقتصادی و فناورانه در این منطقه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
  • چه امتیازات، معافیت‌ها و حمایت‌های قانونی مشخصی برای اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در این منطقه در نظر گرفته شده است؟
  • مهم‌ترین چالش‌ها، ابهامات و خلاء های حقوقی که ممکن است فعالان و سرمایه‌گذاران در این منطقه با آن مواجه شوند، کدامند؟
  • سازوکارهای حقوقی پیش‌بینی شده برای حمایت از مالکیت فکری در شرکت های فناور، حل و فصل اختلافات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این منطقه چگونه است؟

1. جایگاه حقوقی و ساختار قانونی منطقه نوآوری

مبانی قانونی ایجاد و فعالیت منطقه بین المللی نوآوری ایران

ایجاد و فعالیت منطقه بین‌المللی نوآوری ایران، ریشه در مجموعه‌ای از قوانین و مقررات کلان کشور دارد که با هدف حمایت از توسعه علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان به تصویب رسیده‌اند. از جمله مهم‌ترین این مبانی قانونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات (مصوب ۱۳۸۹ و اصلاحات بعدی): این قانون به عنوان سنگ بنای حمایت‌های قانونی از فعالان حوزه دانش‌بنیان، چارچوب کلی معافیت‌ها، تسهیلات و حمایت‌ها را مشخص می‌کند و همواره مورد توجه شرکت‌هایی است که وضعیت خود را با شرایط شرکت دانش بنیان ۱۴۰۳ تطبیق می‌دهند.
  • مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی: این شورا با تصویب اسناد راهبردی و سیاست‌های کلان در حوزه علم و فناوری، نقش مهمی در جهت‌دهی به ایجاد و توسعه مناطق نوآوری داشته است.
  • مصوبات هیئت دولت و آیین‌نامه‌های اجرایی: هیئت وزیران با تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات اجرایی، جزئیات مربوط به نحوه عملکرد، مدیریت و ارائه خدمات در مناطق علم و فناوری و از جمله منطقه نوآوری ایران را تبیین می‌کند.
  • اساسنامه پارک‌های علم و فناوری: هر پارک علم و فناوری، از جمله پارک فناوری پردیس به عنوان هسته مرکزی، دارای اساسنامه مصوبی است که حدود اختیارات، وظایف و ساختار مدیریتی آن را مشخص می‌نماید.

در این چارچوب، مفهوم “منطقه ویژه علم و فناوری” یا بعضاً “منطقه آزاد فناوری” مطرح می‌شود که به دنبال ایجاد یک محیط قانونی و اجرایی متفاوت و تسهیل‌گر نسبت به سرزمین اصلی است. هدف از این تمایز، رفع موانع بوروکراتیک و ارائه مشوق‌های خاص برای جذب فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه است. هرچند ممکن است منطقه نوآوری ایران به طور کامل با تعریف کلاسیک مناطق آزاد فناوری انطباق نداشته باشد، اما روح حاکم بر قوانین و مقررات آن، حرکت به سمت ایجاد چنین فضایی است.

نهادهای حاکمیتی و نظارتی

مدیریت و راهبری حقوقی و اجرایی منطقه بین المللی نوآوری ایران بر عهده مجموعه‌ای از نهادهاست که هر یک وظایف مشخصی را دنبال می‌کنند:

  • پارک فناوری پردیس: این پارک به عنوان هسته مرکزی و مدیریت اصلی منطقه نوآوری عمل می‌کند. مسئولیت برنامه‌ریزی، ارائه زیرساخت‌ها، جذب و پذیرش شرکت‌ها، نظارت بر عملکرد آن‌ها و اجرای بسیاری از حمایت‌های قانونی بر عهده این پارک است. ساختار حقوقی پارک و اختیارات آن در اساسنامه‌اش تعریف شده است.
  • معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری: این معاونت نقش سیاست‌گذاری کلان، هماهنگی بین دستگاهی، و نظارت عالی بر اجرای برنامه‌های توسعه فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان را بر عهده دارد و از بازیگران اصلی در شکل‌گیری و حمایت از منطقه نوآوری محسوب می‌شود.
  • صندوق نوآوری و شکوفایی: این صندوق به عنوان بازوی مالی دولت، وظیفه ارائه تسهیلات مالی، وام، و سرمایه‌گذاری خطرپذیر به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور مستقر در منطقه و سایر نقاط کشور را بر عهده دارد.
  • سایر نهادهای مرتبط: وزارتخانه‌هایی مانند علوم، تحقیقات و فناوری، صنعت، معدن و تجارت، و ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در چارچوب وظایف خود، در ارائه مجوزها، استانداردها و حمایت‌های بخشی با منطقه نوآوری همکاری دارند.

تفاوت منطقه بین‌المللی نوآوری ایران با مناطق آزاد و ویژه اقتصادی

منطقه نوآوری ایران، هرچند در برخی جنبه‌ها مانند ارائه تسهیلات و معافیت‌ها با مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی شباهت‌هایی دارد، اما از منظر حقوقی و اهداف، تفاوت‌های بنیادینی نیز داراست:

  • هدف اصلی: هدف اصلی مناطق آزاد تجاری-صنعتی، توسعه تجارت، ترانزیت و صادرات مجدد است، در حالی که مناطق ویژه اقتصادی بیشتر بر تولید و پردازش کالا متمرکزند. اما منطقه نوآوری، اساساً بر توسعه فناوری، نوآوری، و تجاری‌سازی دانش فنی متمرکز است.
  • قوانین حاکم: مناطق آزاد تابع “قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی” و مناطق ویژه تابع “قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی” هستند. منطقه نوآوری بیشتر تحت شمول “قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان” و مقررات خاص پارک‌های علم و فناوری قرار می‌گیرد.
  • معافیت‌های مالیاتی و گمرکی: نوع و میزان معافیت‌های مالیاتی (مانند معافیت از مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده) و تسهیلات گمرکی (مانند ورود ماشین‌آلات و مواد اولیه) می‌تواند در این مناطق متفاوت باشد. معمولاً مناطق آزاد از معافیت‌های گسترده‌تری برخوردارند، اما منطقه نوآوری نیز از طریق معافیت مالیاتی پارک علم و فناوری مشوق‌های قابل توجهی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهد.
  • مقررات اشتغال و بیمه: مقررات مربوط به اشتغال اتباع خارجی و قوانین تأمین اجتماعی ممکن است در این مناطق تفاوت‌هایی داشته باشد. منطقه نوآوری تلاش دارد تا با ارائه تسهیلاتی، جذب نیروی کار متخصص داخلی و خارجی را تسهیل نماید.
  • نوع فعالیت‌های مجاز: تمرکز فعالیت‌ها در منطقه نوآوری بر صنایع های‌تک، تحقیق و توسعه، و خدمات مبتنی بر فناوری است، در حالی که در مناطق دیگر، طیف وسیع‌تری از فعالیت‌های تجاری و صنعتی مجاز است.

۲. فرصت های حقوقی و مزایای قانونی برای فعالان

فعالیت در منطقه بین‌المللی نوآوری ایران، مجموعه ای از فرصت ها و مزایای قانونی را برای شرکت ها و افراد به همراه دارد که هدف اصلی آن ها، کاهش هزینه ها، تسهیل فرآیندها و ایجاد انگیزه برای نوآوری و رشد است. این فرصت ها به ویژه برای سرمایه گذاری در استارتاپ ها جذابیت دارد.

معافیت ها و مشوق های قانونی
  • معافیت های مالیاتی

مالیات بر عملکرد: شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری (از جمله منطقه نوآوری ایران) مطابق با قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، می‌توانند از معافیت مالیاتی بر درآمد حاصل از فعالیت‌های دانش‌بنیان خود به مدت معین (معمولاً ۱۵ سال و قابل تمدید) برخوردار شوند. شرایط و ضوابط دقیق این معافیت در آیین‌نامه‌های اجرایی قانون مشخص شده است و یکی از مهمترین جنبه‌های معافیت مالیاتی پارک علم و فناوری محسوب می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده: در برخی موارد و برای کالاها و خدمات خاص دانش‌بنیان، امکان برخورداری از معافیت یا نرخ صفر مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد.

سایر معافیت ها: ممکن است معافیت‌های دیگری مانند معافیت از پرداخت برخی عوارض نیز برای شرکت‌های مستقر در نظر گرفته شود.

  • حمایت های گمرکی:

ورود ماشین‌آلات و تجهیزات: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند از تسهیلات ویژه‌ای برای ورود ماشین‌آلات، تجهیزات آزمایشگاهی، و مواد اولیه مورد نیاز خود با معافیت از پرداخت حقوق ورودی یا با استفاده از تعرفه‌های ترجیحی بهره‌مند شوند.

صادرات محصولات: فرآیندهای گمرکی برای صادرات محصولات دانش‌بنیان تولید شده در منطقه، تسهیل شده و ممکن است از برخی تشریفات معمول معاف باشند.

  • تسهیلات ارزی و بانکی:

دسترسی به منابع ارزی با نرخ‌های ترجیحی یا تسهیلات خاص برای واردات مواد اولیه و تجهیزات.

اولویت در دریافت تسهیلات بانکی و اعتبارات از سوی بانک‌ها و مؤسسات مالی، به ویژه از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی.

  • قوانین خاص در زمینه کار و تأمین اجتماعی:

جذب نیروی متخصص: تلاش شده تا با ارائه برخی انعطاف‌پذیری‌ها در قوانین کار، جذب و به‌کارگیری نیروهای متخصص داخلی و خارجی تسهیل شود.

بیمه تأمین اجتماعی: ممکن است مشوق‌هایی در خصوص حق بیمه سهم کارفرما برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شود. همچنین، پوشش بیمه‌ای خاص برای فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه.

حمایت از مالکیت فکری

حفاظت از دستاوردهای فکری و نوآوری‌ها، یکی از ارکان اساسی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و از دغدغه‌های اصلی در حوزه مالکیت فکری در شرکت های فناور است. در منطقه نوآوری ایران، توجه ویژه‌ای به این موضوع شده است:

  • ثبت اختراعات (پتنت‌ها)، علائم تجاری و طرح‌های صنعتی: ارائه خدمات مشاوره‌ای و تسهیل فرآیند ثبت حقوق مالکیت فکری در مراجع ملی و بین‌المللی. پارک‌های فناوری معمولاً دفاتری برای ارائه این خدمات دارند.
  • حمایت از اسرار تجاری: هرچند قانون مستقلی برای اسرار تجاری در ایران وجود ندارد، اما از طریق قوانین دیگر (مانند قانون تجارت الکترونیکی و قانون مسئولیت مدنی) و به‌ویژه از طریق قراردادهای محرمانگی، از اطلاعات محرمانه شرکت‌ها حفاظت می‌شود.
  • نقش قراردادهای محرمانگی (NDA): استفاده از قراردادهای عدم افشای اطلاعات (NDA) به عنوان یک ابزار حقوقی مؤثر برای حفاظت از ایده‌ها و اطلاعات فنی در مراحل مذاکره، همکاری‌های مشترک و جذب سرمایه، مورد تأکید و حمایت است. مشاوره با یک وکیل متخصص قراردادهای فناوری در تنظیم این قراردادها توصیه می‌شود.
  • قراردادهای انتقال تکنولوژی و لیسانس: ارائه مشاوره حقوقی و نمونه قراردادهای استاندارد برای انتقال فناوری، اعطای لیسانس (License) و سایر قراردادهای مرتبط با مالکیت فکری.
ساختار حقوقی شرکت ها
  • انواع شرکت‌های قابل ثبت: شرکت‌های فعال در منطقه نوآوری می‌توانند در قالب‌های مختلف حقوقی پیش‌بینی شده در قانون تجارت (مانند سهامی خاص، با مسئولیت محدود) به ثبت برسند. اولویت و تمرکز اصلی بر شرکت‌های دانش‌بنیان (با در نظر گرفتن الزامات شرکت دانش بنیان ۱۴۰۳)، فناور، و واحدهای تحقیق و توسعه است.
  • تسهیلات در ثبت شرکت و کسب مجوزها: فرآیند ثبت شرکت و اخذ مجوزهای لازم برای فعالیت در منطقه نوآوری، با هدف کاهش بوروکراسی و تسریع امور، تسهیل شده است. “پنجره واحد خدمات” در پارک‌های فناوری به منظور ارائه متمرکز این خدمات ایجاد شده است.
  • استقرار شرکت‌های خارجی: ایجاد سازوکارهایی برای تسهیل ثبت و فعالیت شعب یا شرکت‌های تابعه شرکت‌های خارجی علاقه‌مند به حضور در بازار فناوری ایران.
دسترسی به منابع مالی و سرمایه‌گذاری
  • نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) و صندوق‌های جسورانه: منطقه نوآوری به عنوان بستری برای جذب و فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر دولتی و خصوصی عمل می‌کند. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه رشد شرکت‌های نوپا و فناور، نقش مهمی در تأمین مالی آن‌ها ایفا می‌کنند و به سرمایه گذاری در استارتاپ ها کمک می‌کنند.
  • صندوق نوآوری و شکوفایی: این صندوق دولتی، اصلی‌ترین نهاد تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق ارائه وام، تسهیلات، و مشارکت در سرمایه‌گذاری است.
  • فرشتگان کسب‌وکار (Angel Investors): تشویق و حمایت از فعالیت سرمایه‌گذاران نیک‌اندیش که با سرمایه‌های شخصی خود در مراحل بذری (Seed Stage) از استارتاپ‌ها حمایت می‌کنند.
  • چارچوب‌های حقوقی جذب سرمایه داخلی و خارجی: تلاش برای ایجاد چارچوب‌های حقوقی شفاف و باثبات برای جذب سرمایه گذاری خارجی (FDI) و همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشترک (Joint Venture) با شرکت‌های ایرانی. این امر شامل ارائه تضمین‌های قانونی لازم به سرمایه‌گذاران است.

۳. چالش ها و ملاحظات حقوقی

علی‌رغم فرصت‌ها و مزایای قانونی متعدد، فعالان و سرمایه‌گذاران در منطقه بین‌المللی نوآوری ایران ممکن است با برخی چالش‌ها و ملاحظات حقوقی نیز مواجه شوند که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق است. این بخش به بررسی چالش‌های حقوقی کسب و کارهای نوپا در این منطقه می‌پردازد.

ابهامات قانونی و اجرایی
  • تضاد یا ابهام در قوانین و مقررات: گاهی ممکن است بین قوانین و مقررات مختلف حاکم بر فعالیت‌های دانش‌بنیان (مانند قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، قانون تجارت، قوانین مالیاتی و گمرکی) تضادها یا ابهاماتی وجود داشته باشد که منجر به سردرگمی فعالان اقتصادی شود.
  • چالش‌های تفسیر و اجرای عملی قوانین: تفسیر یکسان و اجرای هماهنگ قوانین و آیین‌نامه‌ها توسط دستگاه‌های اجرایی مختلف (مانند سازمان امور مالیاتی، گمرک، سازمان تأمین اجتماعی) همواره یک چالش بوده است. رویه‌های اجرایی متفاوت می‌تواند منجر به ایجاد عدم قطعیت برای شرکت‌ها شود.
  • به‌روز نبودن برخی قوانین: سرعت تحولات فناوری گاهی از سرعت به‌روزرسانی قوانین و مقررات پیشی می‌گیرد و این امر می‌تواند منجر به ایجاد خلاءهای قانونی در مواجهه با پدیده‌های نوظهور فناورانه شود.
داوری و حل و فصل اختلافات
  • سازوکارهای حل و فصل اختلافات: در صورت بروز اختلاف بین شرکت‌های مستقر در منطقه، یا بین شرکت‌ها و نهادهای دولتی، سازوکارهای مختلفی برای حل و فصل پیش‌بینی شده است، از جمله مذاکره، میانجیگری، داوری و در نهایت مراجعه به مراجع قضایی.
  • لزوم پیش‌بینی مرکز داوری تخصصی: با توجه به ماهیت تخصصی فعالیت‌های فناورانه و نیاز به سرعت در حل و فصل اختلافات، وجود یک مرکز داوری تخصصی و مستقل برای منطقه ویژه علم و فناوری (یا حداقل دسترسی آسان به چنین مراکزی) می‌تواند بسیار مفید باشد. هرچند ممکن است پارک‌های فناوری دارای سازوکارهای داخلی برای حل اختلاف باشند، اما اعتبار و کارایی یک مرکز داوری مستقل بیشتر خواهد بود.
  • اجرای آرای داوری: تضمین اجرای سریع و مؤثر آرای داوری، چه داخلی و چه بین‌المللی، برای ایجاد اعتماد در بین سرمایه‌گذاران ضروری است.
حقوق بین الملل و سرمایه گذاری خارجی
  • چالش های جذب سرمایه گذاران خارجی: علی‌رغم تلاش‌ها برای تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی، عواملی مانند تحریم‌های بین‌المللی، ریسک‌های سیاسی، و پیچیدگی‌های مربوط به انتقال پول و سود، می‌تواند چالش‌هایی را برای جذب سرمایه گذاری خارجی ایجاد کند.
  • قراردادهای بین المللی و تضمین سرمایه: نیاز به چارچوب‌های قراردادی استاندارد و قابل اتکا برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک و انتقال فناوری، و همچنین وجود تضمین‌های قانونی کافی برای حفاظت از سرمایه و حقوق سرمایه‌گذاران خارجی مطابق با معاهدات دوجانبه و چندجانبه سرمایه‌گذاری (BITs).
  • تطابق با استانداردهای بین المللی حقوقی: برای جذب شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بین‌المللی، لازم است که قوانین و مقررات داخلی و رویه‌های اجرایی در منطقه نوآوری، تا حد امکان با استانداردهای شناخته شده بین‌المللی در زمینه‌هایی مانند مالکیت فکری در شرکت های فناور، حاکمیت شرکتی، و شفافیت مالی تطابق داشته باشد.
مسئولیت مدنی و کیفری
  • مسئولیت ناشی از محصولات و خدمات فناورانه: با پیچیده‌تر شدن فناوری‌ها (مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، بیوتکنولوژی)، مسائل مربوط به مسئولیت مدنی و حتی کیفری شرکت‌ها و افراد در قبال خسارات ناشی از این محصولات و خدمات، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. نیاز به قوانین و رویه‌های قضایی شفاف در این زمینه احساس می‌شود.
  • حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی: با توجه به حجم بالای داده‌هایی که در شرکت‌های فناور پردازش می‌شود، رعایت قوانین مربوط به حفاظت از داده‌های شخصی و حریم خصوصی کاربران، یک الزام قانونی و یک چالش مهم است.
مقررات کار و اقامت
  • چالش‌های مربوط به اقامت و اشتغال نیروی کار خارجی: فرآیندهای مربوط به اخذ ویزا، مجوز کار و اقامت برای متخصصان و مدیران خارجی، علی‌رغم برخی تسهیلات، همچنان می‌تواند زمان‌بر و دارای پیچیدگی‌هایی باشد.
  • انطباق با قوانین کار: شرکت‌ها، اعم از داخلی و خارجی، ملزم به رعایت قوانین کار ایران هستند و باید از حقوق کارگران و کارمندان خود مطابق با این قوانین اطمینان حاصل کنند.

۴. نتیجه گیری و پیشنهادات

جمع بندی

منطقه بین‌المللی نوآوری ایران، با برخورداری از چارچوب قانونی حمایتی و ارائه مشوق‌های متنوع، پتانسیل قابل توجهی برای تقویت اکوسیستم نوآوری ایران و تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اصلی نوآوری و فناوری در منطقه را داراست. این منطقه فرصت‌های بی‌نظیری را برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، و توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش فراهم می‌آورد. با این حال، برای تحقق کامل این پتانسیل، شناسایی و رفع چالش‌ها و ابهامات حقوقی موجود، و همچنین تقویت مستمر زیرساخت‌های قانونی و اجرایی، امری ضروری است.

پیشنهادات

برای بهبود چارچوب‌های قانونی، رفع چالش‌ها و افزایش جذابیت منطقه نوآوری ایران برای فعالان و سرمایه‌گذاران، پیشنهادات زیر ارائه می‌گردد:

  • تدوین یا تجمیع قوانین در قالب یک “قانون جامع منطقه نوآوری”: به منظور ایجاد شفافیت و انسجام بیشتر، تدوین یک قانون مادر که تمامی ابعاد حقوقی، از جمله معافیت‌ها (به ویژه معافیت مالیاتی پارک علم و فناوری)، حمایت‌ها، ساختار مدیریتی، و سازوکارهای حل اختلاف مربوط به منطقه نوآوری را به طور یکپارچه پوشش دهد، می‌تواند مفید باشد.
  • ایجاد یا تقویت یک نهاد واحد و مستقل برای حل و فصل اختلافات تخصصی: تأسیس یک مرکز داوری تخصصی با قضات و کارشناسان آشنا به مسائل فناوری و کسب‌وکارهای نوآور، یا تقویت سازوکارهای داوری موجود در پارک فناوری پردیس با افزایش استقلال و اعتبار آن.
  • تسهیل و شفاف سازی بیشتر فرآیندهای اداری و اجرایی: ادامه تلاش‌ها برای کاهش بوروکراسی، الکترونیکی کردن خدمات، و ایجاد پنجره‌های واحد کارآمدتر برای ثبت شرکت (به خصوص برای متقاضیان شرکت دانش بنیان ۱۴۰۳)، اخذ مجوزها، و بهره‌مندی از حمایت‌های قانونی.
  • تقویت سازوکارهای حمایت از مالکیت فکری و اجرای مؤثر آن: افزایش آگاهی شرکت‌ها در مورد اهمیت مالکیت فکری در شرکت های فناور، تسهیل فرآیندهای ثبت، و برخورد قاطع با موارد نقض حقوق مالکیت فکری.
  • افزایش شفافیت و ثبات در قوانین و مقررات: پرهیز از تغییرات مکرر و پیش‌بینی‌ناپذیر در قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی و فناورانه، به منظور ایجاد حس اطمینان و امنیت حقوقی برای سرمایه‌گذاران.
  • توسعه زیرساخت‌های حقوقی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی: بازنگری و بهبود قوانین مرتبط با جذب سرمایه گذاری خارجی، انعقاد معاهدات دوجانبه بیشتر برای تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری، و ارائه تضمین‌های معتبر به سرمایه‌گذاران.
  • آموزش و ترویج حقوقی: برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای مدیران و کارشناسان شرکت‌های مستقر در منطقه، به منظور افزایش آگاهی آن‌ها از حقوق، تکالیف و فرصت‌های قانونی، با امکان بهره‌گیری از نظرات یک وکیل متخصص قراردادهای فناوری.

در نهایت، موفقیت منطقه بین‌المللی نوآوری ایران در گرو همکاری نزدیک میان دولت، بخش خصوصی، و جامعه علمی و حقوقی کشور است. با ایجاد یک محیط حقوقی باثبات، شفاف، و مشوق، می‌توان امیدوار بود که این منطقه نقش کلیدی خود را در مسیر توسعه دانش‌بنیان و شکوفایی اقتصادی ایران ایفا نماید و به محلی برای رشد سرمایه گذاری در استارتاپ ها و رفع چالش‌های حقوقی کسب و کارهای نوپا تبدیل گردد.

درباره نویسنده:

بابک خونساری

من بابک خوانساری هستم. به عنوان وکیل پایه یک دادگستری با سابقه‌ای بیش از دو دهه، اکنون در جایگاه مدیر مسئول و سردبیر ارشد «دادرسی پرس»، رسالتی فراتر از اتاق دادگاه را دنبال می‌کنم. هدایت من در این مجموعه، مبتنی بر یک اصل است: «دقت تخصصی حقوقی در خدمت آگاهی عمومی». ما در «دادرسی پرس» می‌کوشیم تا با نگاهی عمیق و مبتنی بر تجربه، نبض حقوقی جامعه را رصد کرده و در مسیر برقراری عدالت، گامی موثر برداریم.

دیدگاهتان را بنویسید