اندوه اسارت در تکرار و سایه‌ی هوش مصنوعی بر چراغ ذهن وکیل

در جهان وکالت، آنجا که هر کلمه وزنِ سرنوشت را بر دوش می‌کشد، نوشتنِ بی‌وقفه‌ی دفاعیه‌ها، قراردادها و نامه‌های رسمی، گاهی قلم را از ریشه‌ی اندیشه‌ی خلاق دور می‌کند.

وکیل برای اینکه در کارهای روزمره‌اش دچار خطا نشود و از چارچوب قانون خارج نگردد، ناچار است به قالب‌های تکراری و آشنای حقوقی پناه ببرد. این شیوه، در ظاهر سرعت و نظم می‌دهد، اما به مرور، آن شور و حال هنری و زیرکی فردی را که برای خلق یک استدلال ناب و کاری لازم است، به یک عادتِ بی‌جان و خسته‌کننده تبدیل می‌کند.

این دلزدگی، رنجی مشترک برای اهل قلم و اندیشه است. برای وکیلی که درگیر پرونده‌های پیچیده‌ی فناوری و جرایم نوین است، این تکرار، یک تهدید بزرگ‌تر به حساب می‌آید؛ چرا که نوآوری و زیرکی، لازمه‌ی حل این معماهای تازه است. زمانی که ذهن ما درگیر تکرار می‌شود، توانایی‌اش برای دیدنِ پرونده از یک زاویه‌ی کاملاً تازه و دور از انتظار، که غالباً کلید گشایش کار است، کاهش می‌یابد.

مرز میان یاری‌رسانی و تاریکیِ فراموشی: هشدار درباره هوش مصنوعی

در این شرایط، دستِ یاریِ هوش مصنوعی به سوی ما دراز شده است. این ابزار قدرتمند می‌تواند بخش‌های پرزحمت و تکراری کار را به دوش بکشد؛ آنجا که نیاز به جمع‌آوری داده‌ها و نوشتن پیش‌نویس‌های اولیه است.

اما در پذیرفتن این یاری، هشداری جدی و پنهان نهفته است:

اگر بی‌حساب و کتاب، افسار نگارش و استدلال را به دست هوش مصنوعی بسپاریم، به‌جای قوی شدن، کم‌کم قدرت ذهنی و خلاقیت ما از بین می‌رود.

فرایند رسیدن به یک ایده‌ی درخشان، یک کشمکش فکری طولانی و جان‌کاه است. اگر ما این میدان نبرد فکری را به ماشین واگذار کنیم، در درازمدت، نیروی تحلیل، شهود و ابداع ما ضعیف خواهد شد. آسایشی که از تکیه کامل به هوش مصنوعی به دست می‌آید، بهایی سنگین دارد: فراموشی جوهره‌ی حرفه و از دست دادن ارزش ویژه و انسانی وکیل. وکیلی که تنها بازتاب صدای ماشین باشد، به‌زودی در بازار رقابت محو می‌شود.

بازسازیِ نبوغ با نگاهِ خلاق: ضرورت تسلط بر ابزار

راهِ نجات از این پیچیدگی، کنار گذاشتن فناوری نیست، بلکه تغییر نگاه ما به آن است. این راهکار، در گروی یک اصل اساسی است:

حیاتی است که هوش مصنوعی را همچون شمشیری تیز و استادانه در دست بگیریم و اجازه ندهیم که ما خود، ابزاری باشیم در دست دستورالعمل‌های خام و بی‌روح ماشین.

1. سپردن کارهای پیش‌پاافتاده: از هوش مصنوعی بخواهیم که تنها کارهای تکراری و قالبی را انجام دهد و حجم وظایف مکانیکی را از دوش ما بردارد.
2. حفظ نقش معمار و رهبر: وکیل باید همچنان معمار اصلی، استراتژیست و خالق استدلال باقی بماند. تمام آن انرژی تازه‌ای که با کمک هوش مصنوعی آزاد شده است، باید صرف جستجوی دقیق‌ترین زوایای پنهان پرونده، پیوند دادن عمیق داده‌ها با قانون و خلقِ استدلال‌های بی‌نظیر و مؤثر شود. این قسمت، قلمرو مقدس و انحصاری ذهن و اخلاق انسانی است.

خلاقیت در حقوق، امروز نه فقط یک مزیت، بلکه یک نیاز حیاتی است. این امر از ما می‌خواهد که در این روزگار پر هیاهو، با دوراندیشی و ژرف‌نگری انسانی، میان استفاده‌ی هوشمندانه از ماشین و حفظ اصالت و شکوهِ تفکر، تعادلی محکم برقرار کنیم.

بابک خونساری

مدیر مسئول خبرگزاری دادرسی پرس

بیشتر بخوانید:

• منطقه بین المللی نوآوری ایران: فرصت ها و چالش های حقوقی در مسیر توسعه دانش بنیان