سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در گامی نوآورانه، از اجرای طرح پایلوت بازرسی هوشمند دفاتر اسناد رسمی با استفاده از فناوری هوش مصنوعی خبر داد.
این طرح که ابتدا در استان‌های تهران و البرز به اجرا درآمده، موفق شده است حدود ۳۰ درصد تخلفات دفاتر اسناد رسمی را در مرحله نخست شناسایی کند. این موفقیت نشان‌دهنده توانمندی ابزارهای فناورانه در افزایش سلامت اداری و مبارزه با فساد در نظام حقوقی کشور است.
مدیرکل بازرسی سازمان ثبت با تاکید بر اهمیت بهره‌گیری از هوش مصنوعی در فرآیندهای نظارتی، از برنامه‌ریزی برای توسعه و ارتقای فنی این سامانه خبر داد.
استفاده از این فناوری پیشرفته، علاوه بر افزایش دقت و سرعت بازرسی‌ها، موجب شفافیت بیشتر در تنظیم اسناد رسمی و حفظ حقوق شهروندان می‌شود و انتظار می‌رود به زودی در سایر استان‌ها نیز اجرا شود.
طرح پایلوت بازرسی هوشمند دفاتر اسناد رسمی چیست؟
طرح پایلوت بازرسی هوشمند، استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای بررسی و تحلیل اسناد رسمی تنظیم‌شده توسط دفاتر اسناد رسمی است. هدف اصلی این طرح، شناسایی تخلفات مانند تنظیم اسناد بدون رعایت مقررات قانونی و استعلام‌های لازم، پیشگیری از فساد و ارتقای سلامت اداری است.
جزئیات اجرای طرح پایلوت “بازرسی هوشمند دفاتر اسناد رسمی” چیست؟
این طرح فناورانه با مشارکت چندجانبه بین بخش‌های مختلف سازمان ثبت، از جمله کارشناسان بازرسی، دفتر حقوقی سازمان، کانون سردفتران، شرکت پیمانکار ارائه‌دهنده خدمات هوش مصنوعی و نیز نمایندگان دفاتر اسناد رسمی اجرا شد. در این فرایند، حدود ۵۰۰ سند رسمی تنظیم‌شده توسط دفاتر اسناد رسمی دو استان البرز و تهران مورد بررسی قرار گرفت و سامانه هوش مصنوعی توانست تخلف را در ۲۷ سند احراز کند.
بر اساس راستی‌آزمایی میدانی، اغلب این تخلفات ناشی از عدم رعایت ماده ۹۹ قانون تسهیل تنظیم اسناد رسمی و ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی آن بوده‌اند. به‌طور خاص، تنظیم اسناد بدون اخذ استعلام‌های قانونی از مراجع ذی‌صلاح مانند جهاد کشاورزی یا شهرداری‌ها از موارد رایج در این تخلفات بوده است.
“هوش مصنوعی در دفاتر اسناد رسمی” چگونه تخلفات را شناسایی می‌کند؟
آنچه این طرح را متمایز می‌سازد، بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای تحلیل حجم بالای داده‌های ثبتی و شناسایی الگوهای غیرقانونی یا مشکوک است. این فناوری نه تنها سرعت بازرسی‌ها را افزایش داده، بلکه ضریب خطا را به‌شکل معناداری کاهش داده است؛ مسأله‌ای که در نظارت سنتی به‌دلیل محدودیت منابع انسانی و زمان، همواره چالش‌برانگیز بوده است.
نادر کارگر، مدیرکل بازرسی سازمان ثبت، با تأکید بر این تحول اظهار کرد: «موفقیت این مرحله نشان داد هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری مؤثر برای افزایش دقت، کاهش خطای انسانی و پیشگیری از بروز فساد در فرآیندهای ثبتی باشد.»
چرا استفاده از هوش مصنوعی در بازرسی دفاتر اسناد رسمی اهمیت دارد؟
- افزایش دقت بازرسی: هوش مصنوعی قادر است حجم زیادی از اسناد را به صورت دقیق و سریع بررسی کند و الگوهای تخلف را شناسایی کند.
- کاهش فساد و تخلفات: با شناسایی به موقع تخلفات، امکان پیشگیری و برخورد قانونی فراهم می‌شود.
- شفافیت در تنظیم اسناد: این فناوری باعث افزایش شفافیت و اعتماد مردم به دفاتر اسناد رسمی می‌شود.
- کاهش خطای انسانی: هوش مصنوعی خطاهای ناشی از بررسی‌های دستی را کاهش می‌دهد.
آینده‌نگری سازمان ثبت: توسعه “بازرسی هوشمند دفاتر اسناد رسمی” در سطح ملی چگونه خواهد بود؟
سازمان ثبت با هدف ارتقای کیفیت و جامعیت نظارت، در نظر دارد فیلدهای تکمیلی و الزامی را در سامانه ثبت آنی اضافه کند تا داده‌های موردنیاز سامانه هوشمند، با دقت بیشتری ثبت شوند. همچنین ارتقای فنی سیستم و توسعه‌ی آن به سایر استان‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
اجرای این برنامه، نمونه‌ای بارز از کاربرد عملی فناوری‌های نوین در بهینه‌سازی حکمرانی حقوقی است؛ مدلی که نه‌تنها برای ثبت اسناد، بلکه برای سایر حوزه‌های اداری، قضایی و نظارتی نیز قابل الگوبرداری خواهد بود.
سوالات متداول درباره طرح پایلوت هوش مصنوعی در دفاتر اسناد رسمی
۱. آیا هوش مصنوعی جایگزین انسان‌ها در بازرسی دفاتر اسناد رسمی می‌شود؟
خیر، هوش مصنوعی ابزاری کمکی است که دقت و سرعت را افزایش می‌دهد اما تصمیم‌گیری نهایی و اقدامات قانونی همچنان بر عهده بازرسان انسانی است.
۲. چه نوع تخلفاتی با این طرح شناسایی شده‌اند؟
تخلفات عمدتاً شامل تنظیم اسناد بدون اخذ استعلام‌های قانونی از مراجع ذی‌ربط بوده است.
۳. این طرح در کدام استان‌ها اجرا شده است؟
تا کنون طرح در استان‌های تهران و البرز اجرا شده است و برنامه توسعه به سایر استان‌ها وجود دارد.
۴. آیا این طرح باعث کاهش فساد در دفاتر اسناد رسمی می‌شود؟
با افزایش دقت در شناسایی تخلفات، این طرح نقش مهمی در پیشگیری و کاهش فساد دارد.
